Winterslaap
“Houden hamsters ook een winterslaap?”, werd mij op zaterdagochtend gevraagd, terwijl ik met één van de jongens naar een korfbalwedstrijd ‘om útens’ was. Het gebeurt wel vaker dat ik aangeschoten word door mensen op de meest uiteenlopende plekken en dan bestookt word met vragen over dieren van allerlei aard. Meestal vind ik dat niet erg en krijgt men gewoon repliek. Maar soms neigt het naar een uitgebreid gratis consult en dan verwijs ik mensen naar één van onze spreekuren. Ik herinner me een voorval dat ik op een vrij moment met een groot pakket naar de auto liep te zeulen en dat iemand me vroeg over een hond met diarree. Geërgerd en een beetje tegen mijn gewoonte in heb ik toen de boot afgehouden.
Die vraag over de winterslaap echter was op zich heel interessant. Hamsters worden meestal gewoon in de huiskamer gehouden. Maar als ze buiten in de vrije natuur vertoeven, houden ze inderdaad een winterslaap. Ze leggen daarvoor geen extra voorraad lichaamsvet aan in het najaar, maar maken een voedselvoorraad in hun hol. Ze hamsteren dus. Op geregelde tijden worden ze wakker om wat te eten. Tijdens de winterslaap is de hartslag van de goudhamster verminderd van 400 tot 4 maal per minuut, terwijl hij slechts 2 keer per minuut ademhaalt. Hierdoor is zijn energieverbruik minimaal. Dat is wat je noemt nog eens hoog rendement!
Uitermate intrigerend overigens, het fenomeen winterslaap. Het is een veilige en prettige strategie om in een relatief warm hol te overwinteren. Beren maken het nog bonter wat dat betreft. Deze dieren presteren het om soms wel zeven maanden lang te slapen zonder te eten en te drinken. Achter zo´n snurkende kolos gaat echter een scala aan spectaculaire fysiologische aanpassingen schuil die ervoor zorgen dat ie in het voorjaar weer fris en gezond ontwaakt! In plaats van de confrontatie met de winterse elementen aan te gaan, slaat een beer een geweldige hoeveelheid vet op in zijn lichaam, waar de hele winter op geteerd wordt. Hij zet de inwendige thermostaat een paar graden lager, eet en drinkt niet meer en poept en plast evenmin. Problemen waar bedlegerige patiënten mee te maken hebben, zoals doorliggen en verlies van spiermassa en botstructuur, kent de winterslaper niet. Waarschijnlijk zorgt geregeld rillen voor behoud van spierkracht. Afvalstoffen worden gerecycled op een uiterst efficiënte manier. Was zoiets maar mogelijk bij nierpatiënten, dan was dialyse en transplantatie veel minder vaak aan de orde. Wetenschappelijk is het fenomeen winterslaap dus reuze interessant en talloze onverwachte oplossingen voor onze hightech maatschappij liggen mogelijk in het verschiet.
Bovenstaande verhandeling was helaas niet van toepassing op de vraag waar dit verhaal mee begon. De betreffende hamster bevond zich gewoon in de huiskamer en was al dagen niet meer buiten zijn kokosnoothuisje gesignaleerd. Nadere inspectie had de eigenaresse al aan het twijfelen gebracht: hij ademde niet meer en was stijf. Helaas had de eeuwige winterslaap zich meester gemaakt van het beestje…
Februari 2004