De ziekte van Lyme
De ziekte van Lyme is nog veel ouder dan de weg naar Rome. In de meer dan 5000 jaar oude ijsmummie Ötzi is DNA van de verwekker ervan aangetroffen. Deze Italiaan was dus de oudst bekende drager van deze akelige infectieziekte. Dat je van teken ziek kon worden, wist men al in de 18e eeuw. De ziekte kreeg echter pas de huidige naam in 1975 in de VS. In het plaatsje Old Lime in Connecticut brak toen een ware epidemie uit. De relatie van gewrichtsklachten met tekenbeten werd destijds al gelegd; maar de verantwoordelijke Borrelia-bacterie werd weer pas zeven jaar later ontdekt.
Bij mensen begint de aandoening veelal met een rode ring rond de plek waar een tekenbeet heeft plaatsgevonden. Wanneer er niet behandeld wordt, kan een veelvoud van symptomen volgen. Pijnlijke, gezwollen gewrichten, koorts, neurologische (verlamming)verschijnselen en hart- en nierfalen. De periode tussen een tekenbeet en klachten (incubatietijd) kan maanden duren.
Ziekte van Lyme komt ook bij honden en katten voor met vergelijkbare verschijnselen als bij mensen. De kenmerkende rode ring om de beet wordt echter zelden waargenomen, vanzelfsprekend ook vanwege de aanwezigheid van beharing. Uiteraard lopen onze viervoeters een nog veel grotere kans op een tekenbeet dan wijzelf. Waarom wordt de diagnose dan zo weinig gesteld? Even een rekensom. Uit onderzoek weten we dat tegenwoordig gemiddeld ruim 20% van de teken besmet is met de Borrelia-bacterie. In de wetenschappelijke literatuur gaat men uit van schattingen dat minder dan 5% van de dieren ook daadwerkelijk de ziekte van Lyme ontwikkelen na een beet door een besmette teek. Van de 100 honden waar zich één teek op heeft vastgezogen zouden dan 1 of 2 de ziekte ontwikkelen. In de praktijk is dat bij lange na niet het geval. Missen wij dan de diagnose?
Anderzijds blijkt dat oudere honden die geregeld in gebieden komen waar zich teken bevinden (en waar is dat niet?) afweerstoffen tegen Borrelia hebben in hun bloed. Blijkbaar zijn honden (en katten) veel minder gevoelig voor de infectie en/of zijn ze beter in staat dan wij mensen om de infectie de baas te worden. Pas bij voortdurende klachten van ziekte, koorts en/of gewrichtsontsteking, een hoge mate van afweerstoffen in het bloed en een goede reactie op een behandeling met antibiotica maakt het zeer waarschijnlijk dat een dier de ziekte van Lyme doormaakt. Dat maakt het stellen van een diagnose dus lastig. Wat dat betreft zijn er zeker parallellen met de humane geneeskunde, want ook veel mensen hebben afweerstoffen tegen Borrelia zonder symptomen te vertonen. Het is bekend dat dieren met verminderde weerstand vatbaarder zijn voor de infectie, omdat hun immuunsysteem niet adequaat reageert. Opvallend is ook dat bepaalde rassen, zoals de Berner sennenhond, vatbaarder zouden zijn voor deze infectieziekte.
Wat kun je doen om je huisdier tegen deze ziekte te beschermen? Het tekenseizoen is tegenwoordig lang: van het vroege voorjaar in maart tot heel laat in november. De tekenrijke gebieden mijden gedurende deze periode is vaak geen optie. Er zijn diverse sprays, banden en spot-onmiddelen in de handel om onze huisdieren te beschermen. Maar pas op: de middelen voor hond en kat zijn niet uitwisselbaar! Sommige werken preventief, andere zorgen ervoor dat vastgezogen teken worden afgedood voordat ze tot besmetting overgaan. De eerste 24 uur na het settelen in de huid wordt de bacterie namelijk nog niet overgebracht. Dat gevaar dreigt pas na anderhalf tot 2 dagen. Het handmatig verwijderen van teken met een speciaal tangetje, haakje of stropje werkt dus ook preventief, maar vergt wel een degelijke dagelijkse controle van de dieren. Dat valt, zeker bij een langharigen, lang niet altijd mee. Bij het verwijderen nooit tevoren ontsmetten met alcohol o.i.d., want als reactie daarop kan een teek juist de infectie in het slachtoffer spugen. Als de teek goed is verwijderd, mag het wondje wél grondig gedesinfecteerd worden. Als er onverhoopt toch een rode plek na een tekenbeet ontstaat, betekent dat overigens niet meteen dat Lyme is overgebracht.
Tot slot een primeur: voor honden is er sinds kort een vaccin tegen de ziekte van Lyme beschikbaar. Wat dat betreft is de diergeneeskunde de humane geneeskunde een stapje voor, want een goed Lyme-vaccin voor mensen is nog in de maak. Na tweemaal enten met een maand tussentijd biedt deze entstof honden een jaar bescherming. Daarna zou, net als bij de ziekte van Weil, jaarlijks herenten goed preventief werken. Vanzelfsprekend kun je het beste vroeg in het voorjaar vaccineren. Teken kunnen echter ook nog andere ziekten overbrengen en daartegen biedt deze entstof natuurlijk geen bescherming. Deze achtpotigen weren blijft dan nog steeds de beste optie.
Oktober 2013